ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ: «ΠΡΟΝΑΟΣ ΤΗΣ ΟΥΡΑΝΙΑΣ Θ. ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΚΑΙ ΟΡΙΟ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΟΡΘΟΔΟΞΗ (Ἡσυχαστικὴ) ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΒΑΡΛΑΑΜΙΚΗ» (“Μεταπατερική”) [Μητρ. Ναυπάκτου Ἱερόθεος]

“Ὁ σφυγμὸς τοῦ Ἁγίου Ὄρους” 

[Β´]

Τοῦ Μητροπολίτου Ναυπάκτου κ. Ἱεροθέου

Α´Μέρος : https://christianvivliografia.wordpress.com/2012/02/09/τὸ-ἅγιον-ὄρος-ἀναπνέει-τὸ-ὀξυγόνο-τ/

2. Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς γιὰ τὸ Ἅγιον Ὄρος

.              Ἀπὸ φοιτητὴς ἀσχολήθηκα ἰδιαίτερα μὲ τὸν βίο καὶ τὴν διδασκαλία τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ καὶ σὲ αὐτὸ ὀφείλω μεγάλη εὐγνωμοσύνη στὸν μακαριστὸ Καθηγητή μου Παναγιώτη Χρήστου καὶ τοὺς τότε συνεργάτες του, γιατί μᾶς ἄνοιξαν τὰ μάτια σὲ αὐτὴ τὴν διδασκαλία, ποὺ εἶναι ἡ καρδιὰ τῆς ὀρθόδοξης θεολογίας, ἀλλὰ καὶ τοῦ Ἁγίου Ὄρους, ἀλλὰ καὶ μᾶς συνέδεσαν μὲ τὸ Ἁγιώνυμο Ὄρος.
.              Στὶς περίφημες «Τριάδες» του, τὸ γνωστότερο ἔργο του «περὶ τῶν ἱερῶς ἡσυχαζόντων», ὑπάρχει καὶ μία θαυμάσια ἀναφορὰ γιὰ τὸ Ἅγιον Ὄρος. Ἀναφερόμενος ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς στὸν ὅσιο καὶ ὁμολογητὴ Νικηφόρο γράφει: «Βίον αἱρεῖται καὶ ἀκριβέστερον, δηλαδὴ τὸν μονήρη, τόπον δὲ πρὸς κατοικίαν τὸν τῆς ἁγιωσύνης ἐπώνυμον, ἐν μεθορίῳ κόσμου καὶ τῶν ὑπερκοσμίων (Ἄθως οὗτός ἐστιν, ἡ τῆς ἀρετῆς ἑστία), ἐνδιαιτᾶσθαι προθυμηθείς». Ἀπὸ τὸ χωρίο αὐτὸ καὶ τὰ ὅσα προηγοῦνται καὶ ἕπονται μποροῦμε νὰ σχολιάσουμε δύο σημεῖα.

.              Τὸ πρῶτον ὅτι ὁ Ἄθως εἶναι τὸ ἐπώνυμο τῆς ἁγιωσύνης, δηλαδὴ τὸ Ἅγιον Ὄρος εἶναι ὁ ἁγιασμένος τόπος, ἀφοῦ εἶναι τὸ μεθόριον μεταξὺ τοῦ κόσμου καὶ τῶν ὑπερκοσμίων, ἡ ἑστία τῆς ἀρετῆς. Εἶναι ἐπώνυμος τῆς ἁγιότητος, γιατί ἐκεῖ κατοικοῦν μοναχοὶ ποὺ ἁγιάζονται. Ἄλλωστε, γνωρίζουμε ἀπὸ τὴν ὀρθόδοξη θεολογία ὅτι ἡ Χάρη τοῦ Θεοῦ ἀπὸ τὴν ψυχὴ διαπορθμεύεται στὸ σῶμα καὶ ἀπὸ ἐκεῖ σὲ ὁλόκληρη τὴν κτίση. Τὰ πάντα ἁγιάζονται ἀπὸ τὴν Χάρη τοῦ Θεοῦ διὰ τοῦ ἁγιασμένου ἀνθρώπου. Τὸ Ἅγιον Ὄρος εἶναι ἕνας τόπος μεταξὺ τοῦ κόσμου καὶ τῶν ὑπερκοσμίων, ἀφοῦ σὲ αὐτὸ μένουν ἐπίγειοι ἄγγελοι καὶ οὐράνιοι ἄνθρωποι. Εἶναι μεταξὺ τοῦ κόσμου καὶ τοῦ Παραδείσου, στὴν πραγματικότητα εἶναι ὁ προθάλαμος, ὁ πρόναος τῆς θείας Λειτουργίας, ποὺ τελεῖται στὸν οὐρανό, ὅπως τὴν περιγράφει τὸ βιβλίο τῆς Ἀποκαλύψεως τοῦ Εὐαγγελιστοῦ Ἰωάννου. Εἶναι ἑστία τῶν ἀρετῶν, γιατί ἐκεῖ ἐξασκεῖται ἡ πρακτικὴ φιλοσοφία, ἡ ἄσκηση μὲ τὴν νηστεία, τὴν ἀγρυπνία καὶ τὴν προσευχή, ποὺ εἶναι ἡ ἐπίβαση τῆς θεωρίας.

.              Τὸ δεύτερον εἶναι ὅτι στὸ χωρίο αὐτὸ τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ καὶ σὲ ὅλη αὐτὴν τὴν ἑνότητα καταγράφεται σαφέστατα ἡ διαφορὰ τῆς θεολογίας καὶ τοῦ τρόπου ζωῆς μεταξὺ τοῦ ὁσίου Νικηφόρου καὶ τοῦ δυτικόφρονος Βαρλαάμ.

.              Ὁ Νικηφόρος ἧλκε τὸ γένος «ἐξ Ἰταλῶν», κατέρριψε τὴν κακοδοξία τους καὶ προσεχώρησε στὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, ἡ ὁποία ὀρθοτομεῖ τὸν λόγο τῆς ἀληθείας. Πῆγε στὸ Ἅγιον Ὄρος, ὑποτάχθηκε στοὺς ἐγκρίτους τῶν Πατέρων, δείχνοντας γιὰ πολὺ χρόνο τὴν ταπείνωσή του, προσέλαβε ἀπὸ ἐκείνους τὴν τέχνη τῆς εἰρήνης, δηλαδὴ τὴν πείρα τῆς ἡσυχίας, καὶ ἔγινε ἀρχηγὸς αὐτῶν ποὺ ἀγωνίζονται μὲ τὸν κόσμο τῆς διανοίας, δηλαδὴ τοὺς λογισμοὺς καὶ τὶς φαντασίες, καὶ παλεύουν μὲ τὰ πνευματικὰ τῆς πονηρίας, ὁπότε ἔγινε διδάσκαλος τῶν μοναχῶν στὴν ἡσυχαστικὴ παράδοση.
.              Ἐπειδὴ ἔβλεπε ὅτι πολλοὶ ἀρχάριοι δὲν μποροῦσαν νὰ συγκρατήσουν οὔτε μετρίως τὴν ἀστάθεια τοῦ νοῦ τους, ὁ ὅσιος Νικηφόρος πρότεινε τὸν τρόπο μὲ τὸν ὁποῖον ἦταν δυνατὸν νὰ συστείλουν μετρίως «τὸ πολυπόρευτον καὶ φαντασιῶδες» τοῦ νοῦ.
.              Σὲ ἄλλο σημεῖο ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, ἀναφερόμενος στὸν ὅσιο Νικηφόρο, γράφει ὅτι γιὰ πολὺ καιρὸ πέρασε «ἐν ἠρεμίᾳ καὶ ἡσυχίᾳ», ἔπειτα εἰσῆλθε στὰ ἐρημικότερα μέρη τοῦ Ἁγίου Ὄρους, καὶ ἀφοῦ συγκέντρωσε διάφορα πατερικὰ χωρία «τὴν νηπτικὴν ἡμῖν αὐτῶν παρέδωκεν πράξιν».

.              Ἀπὸ τὶς ἀναφορὲς αὐτὲς τοῦ ἁγίου Γρηγορίου Παλαμᾶ φαίνεται ἡ μέθοδος τῆς εὐσεβείας καὶ τῆς ἡσυχαστικῆς ζωῆς. Προηγεῖται ἡ ὑπακοὴ στοὺς πεπειραμένους Πατέρας, μέσα σὲ ζωὴ ὑπακοῆς, ἡσυχίας καὶ ἠρεμίας, καὶ ἀκολουθεῖ ἡ παραλαβὴ τῆς τέχνης τῆς εἰρήνης τῶν λογισμῶν. Μὲ τὴν εἰδικὴ αὐτὴ τέχνη τῆς νοερᾶς ἡσυχίας οἱ μοναχοὶ συστέλλουν τὸν νοῦ ἀπὸ τὶς φαντασίες καὶ τὴν διάχυσή του στὸ περιβάλλον, καὶ μὲ τὸν τρόπο αὐτὸν νικοῦν τὰ πνεύματα τῆς πονηρίας καὶ λαμβάνουν τὸ στεφάνι τῆς νίκης.
.              Ἀντίθετα, ὁ φιλόσοφος Βαρλαάμ, ἐνῶ ἦλθε καὶ ἐκεῖνος ἀπὸ τὴν Ἰταλία, ἐν τούτοις κράτησε τὴν «κακοδοξία». Καὶ «ὁ φιλόσοφος οὗτος τὴν ἑαυτοῦ φαντασιώδη πολύνοιαν ἐπαφῆκεν, οἷον τι πῦρ, τῷ κωλύοντι καθάπερ ὕλη χρησάμενον» ἐναντίον τοῦ Νικηφόρου καὶ τῆς διδασκαλίας του. Δὲν σεβάσθηκε τὴν ὁμολογία του καὶ τὴν ἐξορία του, δὲν σεβάσθηκε ἐκείνους ποὺ ἐκπαιδεύθηκαν ἀπὸ αὐτὸν στὰ θεῖα, διὰ τῶν ὁποίων ὁ Θεὸς στόλισε καὶ συνεκρότησε τὴν Ἐκκλησία Του.
.              Ἔτσι, ἐνῶ ὁ ὅσιος Νικηφόρος ἀκολούθησε τὴν ἡσυχαστικὴ μέθοδο, ὁ φιλόσοφος Βαρλαὰμ στηρίχθηκε στὴν φιλοσοφία καὶ τὸν φαντασιώδη νοῦ, ἐνῶ ὁ Νικηφόρος ὑποτάχθηκε στοὺς Πατέρας, παραλαμβάνει τὴν τέχνη τῆς ἡσυχίας καὶ γεννᾶ λαμπροὺς μαθητάς, ὁ Βαρλαὰμ προσβάλλει καὶ ἀτιμάζει τὰ συγγράμματα τῶν ἁγίων καὶ τὴν μέθοδο μὲ τὴν ὁποία ὁ ἄνθρωπος ἀποκτᾶ τὴν γνώση τοῦ Θεοῦ. Δύο κόσμοι διάφοροι μεταξύ τους, ὁ ἕνας κόσμος εἶναι τῆς ὀρθόδοξης ζωῆς, ὁ ἄλλος κόσμος εἶναι τῆς ζωῆς τῆς στοχαστικῆς καὶ σχολαστικῆς.

.              Ὁ π. Μωϋσῆς στὸ τρίτομο ἔργο του περιγράφει τοὺς ἁγιορεῖτες Πατέρες τοῦ εἰκοστοῦ αἰῶνος, οἱ ὁποῖοι ἀκολούθησαν τὴν ζωὴ καὶ τὴν μέθοδο τοῦ ὁσίου Νικηφόρου καὶ ὄχι τοῦ Βαρλαάμ. Καὶ αὐτὸ εἶναι σημαντικό, γιατί αὐτὴν τὴν διαφορὰ μεταξὺ τῶν δύο αὐτῶν ἀνθρώπων τὴν συναντᾶμε καὶ σήμερα στὴν ἐκκλησιαστική μας ζωή. Ὑπάρχουν μοναχοὶ καὶ λαϊκοὶ ποὺ ἀγαποῦν τὴν ὀρθόδοξη ἡσυχαστικὴ παράδοση καὶ ἄλλοι ποὺ ἀκολουθοῦν τὴν βαρλααμικὴ παράδοση, ἡ ὁποία εἶναι στὴν πραγματικότητα ἡ σύγχρονη λεγόμενη μεταπατερικὴ θεολογία.

.              Γι’ αὐτὸ τὸ ἔργο τοῦ π. Μωϋσῆ εἶναι σημαντικό, ἀφοῦ μᾶς δείχνει τὸ Ἅγιον Ὄρος ὡς τὸ μεθόριο μεταξὺ τοῦ κόσμου καὶ τῶν ὑπερκοσμίων, ὡς ἑστία τῆς ἀρετῆς καὶ ὡς τὸ ἐπώνυμο τῆς ἁγιότητος, ποὺ συνεχίζει τὴν παράδοση τῶν μεγάλων ἀσκητῶν τῆς Ἐκκλησίας.

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ

ΠΗΓΗ: romfea.gr